GUZIKI wzoru 1928
Dekretem z 13 grudnia 1927 roku Prezydent R.P. zmienił godło państwowe. Należało więc zmienić rysunek orła również na guzikach. Rozkaz regulujący tę kwestię został wydany w roku 1928. Cały opis guzika, zarówno dla oficerów jak i szeregowych pozostawiono bez zmian, wprowadzono do niego tylko nowy rysunek orła. Oficerom zezwolono na noszenie guzików wzór 27 do 28 marca 1930 roku.
Guziki wzór 28 produkowane były przez wiele wytwórni sygnujących swoje wyroby, choć nie było to regułą i jest duża grupa guzików nie sygnowanych. Poza guzikami produkowanymi zgodnie z wytycznymi zamieszczonymi w “Warunkach technicznych” znane są egzemplarze guzików wzór 28 wykonane w odmienny sposób. Wytwarzano je odlewając podstawę wraz z uchem, na którą nakładano cienką blaszkę i po zawinięciu brzegów wytłaczano orła. Występuje równie duża grupa guzików dwuwarstwowych.
W roku 1933 (Instrukcja z 25.02.1933r.) zalecono oksydowanie guzików dla kadry na stare srebro. Guziki cynkowe dla szeregowych pozostawiono szare, powlekane bezbarwnym lakierem matowym marki “Metalit”.
W roku 1936, w związku z wprowadzeniem nowego płaszcza uzupełniono przepisy wprowadzając trzeci rozmiar guzika tzw. płaszczowy o średnicy 25 mm.
Największym producentem guzików wzór 28 był Bronisław Grabski i należy poświęcić jego wyrobom więcej miejsca. Firma ta sygnowała guziki: “B.G.”, “B.G.Ł.”, “B.GRABSKI ŁÓDŹ”, “BRON. GRABSKI ŁÓDŹ”, “BRONISŁAW GRABSKI ŁÓDŻ”, “GAT. MARS B.GRABSKI ŁÓDŹ”, “MARS B.G.Ł.”, “SYRENA Ł”, “SYRENA B.G.Ł”. Matryce do wybijania rewersów opatrzone były kolejnymi numerami. Spotyka się trzy systemy oznaczania guzików (poza oznaczeniami literowymi ):
Tylko rok (pełna data)
Numer serii (matrycy) i ostatnie dwie cyfry roku
Tylko numer serii (matrycy)
We wszystkich trzech systemach umieszczano nazwę firmy i jest to oznaczenie “B.GRABSKI ŁÓDŹ” lub “BRON.GRABSKI ŁÓDŹ”. W guzikach sygnowanych pełną datą, rok umieszczano na dole rewersu, pod uchem. W guzikach sygnowanych w systemie drugim numer serii umieszczony jest nad uchem, a ostatnie dwie cyfry roku pod. W wersji trzeciej numer serii umieszczony jest na dole z nielicznymi wyjątkami kiedy umieszczono nad uchem numer serii pomijając rok. Odnotowane oznaczenia serii oficerskich guzików mundurowych wykonanych z alpaki, w systemie bez roku:
guziki średnicy 15 mm od 1 do 443,
guziki średnicy 22 mm od 1 do 847.
Guziki płaszczowe o średnicy 25 mm oznaczane w tym systemie nie są znane.
Ponadto zanotowano oznaczenia guzików:
średnicy 15 mm : 1937 i 1/37-79/37, 1/38-80/38
średnicy 22 mm : 1937 i 1/37-25/37, 1/38-72/38 i 1/39-33/39.
średnicy 25 mm : 1937 i numerami serii 1-81/38
Większa różnorodność oznaczeń występuje w przypadku guzików żołnierskich.
OZNACZENIE LITEROWE
OZNACZENIE CYFROWE
B.G.
B.G.Ł
B.G.
Ł.
B.GRABSKI ŁÓDŹ
BRON.GRABSKI ŁÓDŹ
1932,1934, 1936, 1937, 1/37-14/37, 1/38-100/38, 1/39-67/39
1930, 1936, 1937,
1932, 1934, 1936,
1/38-31/38
1937, 1/37-58/37, 1/38-84/38, 1/39-98/39, 1-424 (guziki średnicy 22 mm)
Znane są guziki z różnymi rysunkami orła z tym samym numerem serii na rewersie. Są to jednak przypadki rzadkie spowodowane zmianą pękniętej lub nadmiernie zużytej matrycy bez zmiany stempla. W trakcie wybijania guzików matryce zużywały się i dostrzec można stopniowo zacierający się rysunek orła wśród guzików oznaczonych tym samym numerem serii (matrycy). Firma B. Grabski znana była ze staranności wykonania swoich wyrobów i egzemplarze wadliwe pochodzące z tej wytwórni są bardzo rzadkie.
Pozostali wytwórcy z wyjątkiem firmy GUZPOL, której wyroby opatrzone numerem serii znane są w nielicznych egzemplarzach nie numerowali matryc. Występują natomiast guziki wielu firm z oznaczeniem roku, w przypadku wyrobów firmy sygnującej guziki “STANIOLA” podany jest także kwartał. W przypadku guzików firmy “B.T.K.” spotyka się oznaczenie miesiąca. I tak, znamy guziki oznaczone cyframi serii lub roku:
FIRMA
OZNACZENIE CYFROWE
ALPACCA WARSZAWA
B.T.
K.
B.T.K.
D.P.C.
GUZPOL
ESEF
ESEF W.
STANIOLA
S.G.M.
S. JABŁOŃSKI POZNAŃ
J.PLUTA E.MIŁKOWSKI
1938
1930, 1932, 1935
1932, 1934,VI.1937, X.1937, 1938
1938, 1939
1933, 1934, 36, 1937, 4/1937, 1938, 1939
1932, 1937, 1938
1932
1934, 1937, I-1938, II-1938, III-1938, IV-1938
1933, 1934, 1936
1937, 1938, 1939
1938
Poza oznaczeniami Bronisława Grabskiego odnotowano sygnatury wytwórni :
“ALPACCA WARSZAWA”, “ASCEL”, “ASCEL W.”, “B.R.”, “B.R.W.”, “B.T.K.”, “B.M.W.”, “CH.G.W.”, “UNION CH.G.”, “CIESZYN (dwa lwy)”, “D.G.W.”, “D.P.C.”, “D.W.”, “ESEF”, “ESEF W.”, “S.F. (kotwica)”, “S.F.W.”, “S.F.W. 25 m/m”, “E.W.C.” “E.S.E.L.”, “ESEL W.”, “”ESEL” WARSZAWA”, “S.L.W.”, “GUZOMETAL SP Z OO”, “GUZPOL WARSZAWA”, “UNION H.G.W.”, “H.G.W.”, “L.CENSOR KRAKÓW” i w odmianie “Ł.CENSOR KRAKÓW”, “I.M.W.”, “J.M.C.”, “J.M.W.”, “J.M.W. WARSZAWA”, “J. PLUTA E. MIŁKOWSKI”, “J.W.C.”, “J.SZ.W.”, “K.M.W.”, “K.JASIŃSKI POZNAŃ”, “L.M.W.” “ELEM.W.”, “M.G.UNION”, ,“M.G.W.”, “M.W.P.”, “O.P.C.”, “P.E. KRAKÓW”, “POLONIA”, “POLONIA W.”, “POLONIA W.S.”, “R.W.”, “S.G.M.”, “S.G.M. WARSZAWA”, “STANIOLA”, , “S.J.P.”, “Sz.B.W.”, “SZCZĘSNY A. WARSZAWA”, “S.JABŁOŃSKI S. Z. oo POZNAŃ”, “S.J.”, “S.M. BUSPOZ”, “T.O.W.”, “W.C.W.”, “W.C.”, “POLONIA W.S.W.”, “WYBOROWE”, “Z.S.”
oraz wklęsły znak przypominający palmę.
Oznaczenia reklamowe stosowane na guzikach wzór 28 to : “ALPACCA”, “MASYWNY”, “WYBOROWE”, “N/S MASYWNY”, “PRIMA”, “JEDNOSTAJNY”, “N/S JEDNOSTAJNY”, “JEDNOSTALNY” i “1SZY GATUNEK”.
Przeznaczenie guzików typu czapkowego, średnicy 22 mm, posiadających na rewersie w dwie blaszki do rozgięcia jak dotąd nie jest znane.
Strona:
http://wolf.pl/guziki-ramki.html
